Έβλεπαν μπροστά!

Προφητική "Ποντικίνα των καναλιών" (17 Νοέμβρη 2004), για το κακό που ερχόταν, από το παλιό καλό "Ποντίκι" του Παπαϊωάννου. Αξιοσημείωτη και η αναφορά στον "πολύ" Π. Κωστόπουλο και το ψεύτικο lifestyle των περιοδικών του, που ήδη αναφέρεται εδώ ως ξεπερασμένο! Στο οπισθόφυλλο της ίδιας εφημερίδας, ένας σπαρταριστός διάλογος του Μακαριστού Χριστόδουλου με τη Μ. Γιαννάκου (κλικ στις εικόνες για μεγέθυνση).

Καθρεφτάκια και χριστουγεννιάτικες χάντρες

Φανταστείτε, αρχικά, έναν πρώην εργοδότη σας, που σας απέλυσε για να επενδύσει σε χώρες με φτηνότερα εργατικά χέρια, ως “γενναιόδωρη” πηγή φιλανθρωπίας σε συσσίτια απόρων (το γεύμα πρέπει να συνοδεύεται απαραιτήτως από αγιοβασιλιάτικο αναψυκτικό!). Φανταστείτε, ακολούθως, μια ανοιχτή πληγή-πηγή μόλυνσης και καταστροφής του -πολύ κοντινού σας, μοναδικού φυσικού πλούτου- περιβάλλοντος (με απελευθέρωση τεράστιας ποσότητας δηλητηρίων σε νερό και αέρα), ως “χρυσό” χορηγό στολισμού της πόλης σας. Προσθέστε έναν δήμαρχο-δήμο με πολλές "μοντερνιές" και επιλεκτικές ευαισθησίες, αλλά παντελώς αδιάφορο για άγραφους νόμους και ζητήματα ηθικής τάξης, σε έναν θύλακα αυξανόμενης φτώχειας και εκρηκτικής ανεργίας, και έχετε μια έξοχη συνταγή αστικής υποκρισίας και δήθεν απολιτίκ – ακραία θατσερικού εν τοις πράγμασι- κυνισμού, που ονομάζεται διοίκηση του Δήμου Θεσσαλονίκης...  Χρόνια σας πολλά!

Το σχολείο του μέλλοντος...

Από το αρχείο του Αρθρογράφου, και τα πρακτικά μιας παλαιάς διημερίδας (20, 21 Οκτώβρίου 2000, Δημοσιεύματα Πειραματικού Σχολείου Πανεπιστημίου Αθηνών), με θέμα “το σχολείο της νέας χιλιετίας”, επιλεγμένη η εισαγωγική επισήμανση του -τότε πρύτανη- καθηγητή Γλωσσολογίας, κ. Γ. Μπαμπινιώτη, στο κλίμα της μελαγχολίας των εορτών: “Έχει φτάσει πια η ώρα η ναυαρχίδα της εκπαίδευσης, το λύκειο, να αποδεσμευθεί από την εξάρτηση των εισαγωγικών εξετάσεων, να αποκτήσει την αυτοτέλειά του, για να μπορέσει τελικά να αποδώσει”. Στο σημερινό, υποστελεχωμένο από καθηγητές, σχολείο των εξουθενωμένων μαθητών, των φροντιστηριακών μαθημάτων, του άτεγκτου αναλυτικού προγράμματος και της συντριπτικής μηχανιστικής εξειδίκευσης ("σχολείο σούπερ μάρκετ"), η “ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας” των αυριανών πολιτών εξακολουθεί να αποτελεί οραματικό ζητούμενο.

O Αρθρογράφος σας ευχαριστεί από καρδιάς για το ενδιαφέρον σας. Ευχές για ζεστές, ανθρώπινες γιορτές!

Ευρήματα "ανασκαφής"

Πεζά και ποιήματα των Μ. Αναγνωστάκη, Γ. Θέμελη, Τ. Καζαντζή, Λ. Ανδρέου, Γ. Κάτου, Λ. Παυλίδη κ.ά., συνδυασμένα αρμονικά με τραγούδια των Μ. Χιώτη, Στ. Κουγιουμτζή, Ν. Παπάζογλου, Σπ. Περιστέρη κ.ά., ζωντάνεψαν από τα χείλη ηθοποιών του ΚΘΒΕ (Θ. Κεραμίδα, Δ. Κιουρκτσόγλου, Λ. Λιθαρή, Χ. Μαστρογιαννίδη, Α. Σαπρανίδου, Δ. Τσιλινίκου), στην "Ανασκαφή 3", που έλαβε χώρα εχθές στο cafe Zώγια.

Η δραματοποίηση των κειμένων υπήρξε απολαυστική, με συγκινητικές κορυφώσεις. Στιγμιότυπα καθημερινότητας, οικείοι χώροι-γειτονιές, αναγνωρίσιμοι χαρακτήρες και καταστάσεις της Θεσσαλονίκης, με παλμό, συναίσθημα και χιούμορ, επί δύο περίπου ώρες, κράτησαν αμείωτο το ενδιαφέρον των παρευρισκομένων. Ο Αρθρογράφος, απολύτως ικανοποιημένος, ήταν εκεί...

Τα ασυμάζευτα

Με τη δήλωσή του για “εκδημοκρατισμό” της Χρυσής Αυγής, ο πρώην υπουργός δικαιοσύνης, κος Νίκος Παρασκευόπουλος, αποδεικνύεται επικίνδυνα αφελής, σε μία εξόχως ευνοϊκή συγκυρία για το νεοναζιστικό μόρφωμα, επισφραγίζοντας αυτό που είχε ήδη γίνει φανερό με το πρόσφατο ταξίδι μελών της Κυβέρνησης (με πρωτοβουλία του ΥΕΘΑ, κ. Π. Καμμένου), από κοινού με στελέχη της εγκληματικής οργάνωσης, σε ακριτικά νησιά. Και χρησιμοποιούμε τον χαρακτηρισμό “αφελής”, γιατί δεν θέλουμε να φανταστούμε ότι η συγκεκριμένη δήλωση μπορεί να εξυπηρετεί πολιτικές σκοπιμότητες. Στο όνομα ποιας σκοπιμότητας, εξάλλου, μπορεί κανείς να εκφράζει τόσο ανεύθυνες θέσεις, νομιμοποιώντας ουσιαστικά εγκληματικές πράξεις, παραστρατιωτικές δομές, και μεθοδευμένες προσπάθειες υπονόμευσης, που αντικειμενικό στόχο έχουν την εκτροπή;

Μετά λύπης μας αναλογιζόμαστε πως χρειάστηκε να προηγηθούν αρκετοί Παρασκευόπουλοι, σε πολιτικό και δημοσιογραφικό επίπεδο, προκειμένου να φτάσουν σήμερα οι εκπρόσωποι του φασισμού-νεοναζισμού στη χώρα μας, να εμφανίζονται ως τιμητές των πάντων (οι ειδικές επιτροπές της Βουλής δίνουν μια ανάγλυφη εικόνα), ακόμη και ως “αντισυστημικές” φωνές διαμαρτυρίας, απευθυνόμενοι στα ταπεινότερα ένστικτα των πολιτών. Χρειάστηκε μεγάλη δόση πολιτικού καιροσκοπισμού, επιπολαιότητας, αλλά και απύθμενης ανοησίας, ώστε να βρισκόμαστε σήμερα κυριολεκτικά με την πλάτη στον τοίχο, απέναντι στον ογκούμενο όχλο ημιμαθών “αγανακτισμένων”. Έναν όχλο που έφερε κάποτε στο προσκήνιο ό,τι πιο φρικιαστικό και απάνθρωπο γέννησε η Iστορία. Ας θυμηθεί, λοιπόν, ο κάθε Παρασκευόπουλος, ότι ένα από τα βασικά συνθήματα της Χ.Α., το "Η Ελλάδα στους Έλληνες", είναι ακριβώς αυτό που χρησιμοποίησαν και οι Ναζί για την άνοδό τους, υπό ανάλογες συνθήκες, με κοινοβουλευτικό μάλιστα μανδύα, δηλαδή: "Η Γερμανία στους Γερμανούς"...

Χάρμα ιδέσθαι

Κάτω από έναν υπέρλαμπρο κυριακάτικο ήλιο, πλημμυρισμένη από μελωδίες και κόσμο, μεθυσμένη από χορούς, ρυθμούς κρουστών και νεολαία, η αιώνια παραλία της Θεσσαλονίκης, πολύχρωμη και πολυπολιτισμική, εξωστρεφής και πρωτοπόρα, χαμογελά με τη σιγουριά μιας ακαταμάχητης έφηβης 2,500 χρόνων... Aπό το πρωί έως και την πορφυρή δύση, μουσικοί, performers, χορευτές, ευαίσθητοι καλλιτέχνες του δρόμου, ξόρκισαν για λίγο το γκρίζο, δείχνοντάς μας τον δρόμο. Ο Αρθρογράφος ήταν εκεί...

Ενσυναίσθηση

Aναδημοσιεύουμε σήμερα ένα παλαιότερο, αλλά απολύτως επίκαιρο, κείμενό μας, από το τεύχος 24 του ηλ. περιοδικού Vakxikon.gr, δεδομένης της έντασης που δείχνει να δημιουργείται στην περιοχή του Αιγαίου, αλλά και με τη σκέψη στραμμένη στη συνεχιζόμενη βαρβαρότητα του πολέμου της Συρίας:

Δεν γνωρίζω κανέναν λαό που να πλούτισε ύστερα από νίκη σε πόλεμο. 

Βολταίρος

Ζούμε, όπως θα έχετε καταλάβει, στην εποχή της πλήρους διαστρέβλωσης των εννοιών. Ασφαλώς αυτό είναι παρατηρημένο και έχει αναφερθεί πολλάκις, αλλά πόσο το συνειδητοποιεί κανείς στην καθημερινότητά του;

Όταν, για παράδειγμα, εδώ και χρόνια η εργασία βαφτίστηκε «απασχόληση», η αναδιανομή του πλούτου υπέρ των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων βαφτίστηκε «κρίση του χρηματοπιστωτικού συστήματος», η επέλαση στα εργασιακά δικαιώματα και οι χιλιάδες απολύσεις βαφτίστηκαν «εξορθολογισμός», και το νεομεσαιωνικό, απάνθρωπο περιβάλλον, που καιρό τώρα διαμορφώνεται, καλείται «ανταγωνιστικό-αναπτυξιακό», καλούμαστε να σκεφτούμε πόσο ταυτισμένοι είμαστε πλέον με τις καινούργιες νοηματοδοτήσεις. Πόσο, δηλαδή, ασυναίσθητα έχουμε επιτρέψει, να επανακαθοριστούν όλοι οι βασικοί τομείς της κοινωνικοοικονομικής μας δραστηριότητας και -εν τέλει- της ύπαρξής μας.

Οτιδήποτε πέραν αυτής της εντέχνως δομημένης πραγματικότητας, κατατάσσεται στη σφαίρα του ανέφικτου (η διαρκής καθεστωτική υποβολή, ότι είναι μάταιο να προσπαθήσεις, ότι είναι μάταιο να αντισταθείς). Ισχύει, όμως, κάτι τέτοιο; Σε ποιον άλλον είναι υπόλογο αυτό το «σύστημα» (και οι τοποτηρητές του), αν όχι στους λαούς των χωρών που μαστίζονται εξ αιτίας του; Mπορεί να υπάρξει χωρίς αυτούς; (Όταν το ζώο ψοφήσει, τα παράσιτα καταδικάζονται νομοτελειακά σε ασιτία).

Φυσικά, υπάρχει πάντοτε, ως εναλλακτική, και το restart του πολέμου, δοσμένο ωραία σε εύπεπτο εθνικιστικό περιτύλιγμα... (Η ψυχολογία του όχλου, τα ταπεινά ένστικτα των λούμπεν-απόκληρων, τα πατριδοκάπηλα ρητορικά σχήματα και οι προπαγανδιστικές κορώνες, έχουν όλα μελετηθεί και αξιοποιηθεί ενδελεχώς!) Είναι η στιγμή που η «τράπουλα» ξαναμοιράζεται. Έτσι, τουλάχιστον, μας διδάσκει το παράδειγμα του -όχι και τόσο μακρινού- παρελθόντος. Είναι κι αυτό ένα ενδεχόμενο, όταν πια κάθε άλλο «χαρτί» έχει καεί. Αλλά, και πάλι, απ’ τους λαούς τροφοδοτείται η ανθρωποφάγα, αχόρταγη πολεμική μηχανή. Αυτοί αποτελούν τη φτηνή «πρώτη ύλη». Χωρίς αυτήν, μένουν κι οι πόλεμοι ασκήσεις επί χάρτου. Και τα παράσιτα λιμοκτονούν.

Υπεύθυνη 100 %

Αφού εφάρμοσε μία μικρόψυχη και μίζερη πολιτική, ανίκανη να αφουγκραστεί τις κοινωνικές ανάγκες, η οποία εξώθησε μικρά και εξαρτημένα κράτη, όπως η Ελλάδα, στα όρια της αντοχής τους, τώρα η Άγκελα Μέρκελ τα βάζει με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αποδίδοντάς τους ευθύνες για την άνοδο του λαϊκισμού και του πολιτικού εξτρεμισμού. Κατά βάθος, είμαστε βέβαιοι, πως πολύ θα το ήθελε να τα ελέγχει (δεν στερείται δα και των ανάλογων περγαμηνών), αλλά κάτι τέτοιο θα την εξέθετε, καθώς θα ήταν αντίθετο προς τις αρχές της αστικής δημοκρατίας, που με τόσο πάθος υπερασπίζεται.

Ασφαλώς, η κα Μέρκελ βολεύεται στο να μην αναφέρει την πραγματική ρίζα του προβλήματος: την ακραία λιτότητα και την κοινωνική εξαθλίωση (σημαία της πολιτικής της), που κατάφερε να επιφέρει σε όλη την Ευρώπη η αδιέξοδη λογική της “ανάπτυξης”, δηλαδή της πλήρους ασυδοσίας των διεθνών τοκογλύφων και των σφαγείων-αγορών τους. Η ιστορία, δυστυχώς, δεν δίδαξε τίποτα ούτε στην ίδια ούτε στο επιτελείο της, γι’ αυτό και ενισχύονται καθημερινά οι προϋποθέσεις να επαναληφθεί. Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Ιταλία, όπως και στη Βρετανία, δείχνουν εμφατικά ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένας πύργος από τραπουλόχαρτα. Στους επόμενους μήνες, οι κραδασμοί θα αυξηθούν δραματικά. Τα κοινωνικά όρια αντοχής θα ξεπεραστούν. Και ο καθένας αντιλαμβάνεται τι έρχεται μετά την κατάρρευση.

Mήτε οι άγγελοι...

Μιλήσαμε ήδη για τέρατα παρα-μορφώσεως, για κενά κουτάκια εξειδίκευσης, για γάτες που κυνηγούν τις ουρές τους, για βολικά διαμορφωμένες περιστάσεις στα μέτρα όσων κρατούν και το καρπούζι και το μαχαίρι. Όλα αυτά τα συνειδητοποιεί κανείς, όσο γερνά, ταυτόχρονα με την πικρή επίγνωση της αδυναμίας του να τα ανατρέψει, έστω να τα επηρεάσει. Τα συνειδητοποιεί, δηλαδή, σε ρόλο αμήχανου και απομονωμένου παρατηρητή, που συνθλίβεται με εκδικητική μανία από απρόσωπους θεσμούς-μηχανισμούς, ως άλλη Ιφιγένεια, με "ακριβό έπαθλο" την έξοδο στις αγορές και την ανάπτυξη (πάνω από το κουφάρι του).

Νόμοι ασφαλώς υπάρχουν, αλλά δικαιοσύνη δεν αποδίδεται. Απεργίες εξακολουθούν να γίνονται, αλλά ως καθιερωμένα happenings. Ο κυρίαρχος λαός μίλησε, αλλά ο φόβος των άδειων ΑΤΜ μετέτρεψε την άρνηση και την οργή του σε σιωπηρή ανοχή-ενοχή. Διαπραγματεύσεις πάντα γίνονται, αλλά μόνο για τα μάτια του κόσμου. Πάμπλουτοι τηλεαπατεώνες λυμαίνονται δημόσιες συχνότητες, αλλά αλίμονό σου έτσι και τους κατονομάσεις (θυμηθείτε τον funEL). Ακροδεξιοί συμπλεγματικοί ζουμπάδες νοικιάζουν εκατοντάδες γραφεία ανά την επικράτεια, αλλά κανείς δεν γνωρίζει με τίνος λεφτά. Έξυπνες βόμβες στη Συρία εξακολουθούν να πέφτουν καθημερινά -από Ρώσους, Ευρωπαίους και Αμερικανούς- σε κεφάλια παιδιών, αλλά εμείς ετοιμαζόμαστε για τη “λευκή νύχτα”. Στρατιές οι άστεγοι και οι απολυμένοι, αλλά εμείς ήδη στολίσαμε για τις γιορτές. Ουράνιες στρατιές οι αυτοκτόνοι, αλλά θανάσιμα επικίνδυνο να μνημονεύονται. Αυτούς ειδικά, τους τελευταίους, δεν τους συγχωρούν μήτε οι φωτισμένοι άγγελοι των πολυκαταστημάτων.

Γέννες τεράτων

Τον καιρό που ακόμα η φούσκα του Χρηματιστηρίου γέμιζε κοπανιστό αέρα, θυμάμαι ότι είχα συναντήσει τουλάχιστον τρεις φίλους ή γνωστούς, που μου είχαν δώσει την κάρτα τους. Ως επαγγελματική ιδιότητα αναγραφόταν: “χρηματοοικονομικός σύμβουλος”.

Σε συζητήσεις μου εκείνης της περιόδου, ένα-δυο χρόνια πριν το μεγάλο μπαμ, είχα ακούσει την περίφημη οπτιμιστική θεωρία του “όλοι μπορούν να κερδίσουν!”. Παρά τις πενιχρές μου γνώσεις γύρω από τα οικονομικά, βάσει κοινής λογικής και ενστίκτου, μου ακουγόταν παράδοξο. Πώς είναι δυνατόν να κερδίζουν όλοι και κανείς να μη χάνει; Ήταν μια ουτοπική υπόσχεση, ανάλογη με εκείνες των οικονομικών “πυραμίδων” που ξεφύτρωσαν σε συνθήκες κρίσης, για να υφαρπάξουν και τις τελευταίες οικονομίες άνεργων, κατεστραμμένων ανθρώπων, χωρίς στον ήλιο μοίρα.

Δυστυχώς, ανάλογα πρόστυχη παγίδα αποτελεί και η συνεχής ή δια βίου (σκεφθείτε τα ισόβια) “εκπαίδευση-επιμόρφωση-κατάρτιση-εξειδίκευση” ή όπως αλλιώς την ονομάζουν ανάλογα με τη μόδα. Όταν δεν επιδοτείται (π.χ. από τον ΟΑΕΔ), και πάλι σημαίνει δυσβάσταχτα έξοδα από ανθρώπους με μηδενικό εισόδημα, με την προοπτική να... Ας πούμε ότι κάποιοι βοηθούνται προσωρινά ―έστω, ότι ανεβαίνει η αυτοεκτίμησή τους γιατί “ασχολούνται με κάτι”, αλλά θα πρέπει να δούμε, να συγκεντρωθούμε στη “μεγάλη εικόνα”.

Όλα τα πτυχία και τα μεταπτυχιακά, όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα, όλα τα σεμινάρια και οι εξειδικεύσεις, κατατείνουν σε μια σκληρή παραδοχή: ότι έχουν χάσει πλήρως την αξία τους! Όχι τη γνωστική, αλλά τη χρηστική-εργασιακή. Έχουν, κατά έναν πολύ εξυπηρετικό τρόπο για την εργοδοσία, καταξεφτιλιστεί, καθώς αντιμετωπίστηκαν ως “λύσεις” για ένα μέλλον συνδεδεμένο με την αγορά (κουτσούρεμα μισθών και δικαιωμάτων, ελαστικές σχέσεις εργασίας, απελευθέρωση απολύσεων), που ήδη στηνόταν και ετοιμαζόταν μεθοδικά, και το οποίο έχει κιόλας φτάσει. Ώρα, λοιπόν, να δούμε στον καθρέφτη: όχι απλά δεν είναι καλύτερο, αλλά αποκαλύπτεται κατά πολύ χειρότερο, σκοτεινότερο, εφιαλτικό. Κυριολεκτικά παρα-μορφωμένο.

Γιατί υπάρχουν και “δικτάτορες”

Ο θάνατος του Φιντέλ -σε συνδυασμό με τη νίκη Τραμπ και την ανάδειξη Φιγιόν- ήταν αναμενόμενο να πυροδοτήσει έναν φλύαρο και, εν πολλοίς, φανατισμένο σχολιασμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πίσω από ασύρματα πληκτρολόγια, από την άνεση του σπιτιού ή του γραφείου τους, κατήγοροι και υπερασπιστές έλαβαν τα πόστα τους, σε ένα ανελέητο παιχνίδι προπαγάνδας.

Όποιος πρόλαβε αφηγήσεις για τον σκληρό πόλεμο της Αλβανίας, αλλά -κυρίως- για το ηρωικό αντάρτικο που ακολούθησε, δεν μπορεί παρά να χαμογελά με τις ανιστόρητες ετικέτες και τους εύκολους χαρακτηρισμούς για τον Κάστρο και τους συντρόφους του. Μόνο από υπερβολική άγνοια ή από δόλο μπορεί κανείς να μη λαμβάνει υπόψη τις ιστορικές κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που γέννησαν την Κουβανική επανάσταση, μπορεί δηλαδή να μην παραδέχεται την ίδια την ιστορική της αναγκαιότητα. Και δεν μπορεί, παρά να διακρίνεται από ακραίο κυνισμό, όποιος χαρακτηρίζει τους Τραμπ και Φιγιόν "πραγματιστές", προσδοκώντας έτσι κάποια θετική -για ποιους άραγε και πώς εννοούμενη- εξέλιξη (την πολυπόθητη "ανάπτυξη", ίσως;).

Δεν θα έπρεπε, όμως, αυτό να μας φαίνεται παράδοξο. Μια κοινωνία βασισμένη στον αδηφάγο ανταγωνισμό, τελματωμένη στη ζούγκλα των εργασιακών σχέσεων, οικοδομημένη στην αδιαφορία, στη μοναξιά και στην κατανάλωση, αναπαράγει τα στερεότυπα που τις σερβίρουν μασημένη τροφή. Δεν διερωτάται, δεν ξεβολεύεται, δεν αμφισβητεί. Δεν υπολογίζει τις θυσίες που απαιτούνται για την αλλαγή, πιστεύοντας ότι αυτή θα έρθει μέσα από νερόβραστες, ξαναζεσταμένες σούπες, δια της εκλογής του “μικρότερου κακού”.

Η λέξη εργασία αρχειοθετήθηκε ως μακρινή ανάμνηση, κι όλοι -περιχαρείς- κάνουμε λόγο αποκλειστικά για απασχόληση: ας είναι και την Κυριακή, ας είναι απλήρωτη υπερωριακή, ας είναι και ως πρακτική, ας είναι, έστω, μαύρη και ανασφάλιστη, ας προκαλεί εργατικά ατυχήματα, φριχτούς θανάτους, ας διαλύει οικογένειες, ας κλείνει σπίτια.

Είναι κι αυτός ένας τρόπος να δεχτούμε το νέο Μεσαίωνα. Και, επιπλέον, να είμαστε και ευγνώμονες. Προς Θεού, γιατί υπάρχουν και “δικτάτορες”!

Αμήν!

Η ιστορία με το έκθεμα 1357 της Εθνικής Πινακοθήκης, το "Γυναικείο κεφάλι" του Π. Πικάσο, είναι λίγο-πολύ γνωστή. Ο πίνακας, δωρεά του Πικάσο προς τον αγωνιζόμενο ελληνικό λαό, για την ηρωική του αντίσταση απέναντι στους Γερμανούς κατακτητές, εκλάπη τον Γενάρη του 2012 από το Μουσείο, και έκτοτε αγνοείται η τύχη του. Μαζί του εκλάπησαν δύο ακόμη σημαντικοί πίνακες, των Πιέτ Μοντριάν και Γκουλιέλμο Κάτσια.

Οι περιπετειώδεις έρευνες από πλευράς Ελληνικής Αστυνομίας, παρά τα ευφάνταστα σενάρια που κατά καιρούς είδαν το φως, δεν απέδωσαν μέχρι σήμερα αξιόλογα αποτελέσματα. Τις ημέρες της κλοπής η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, κα Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, δήλωνε στην εφημερίδα Τα Νέα: « Αν δεν βρεθούν τα έργα - και ειδικά ο Πικάσο - δεν πρόκειται να συνέλθω. Αν και δεν ήταν από τα πιο γοητευτικά έργα του Πικάσο και κατά συνέπεια δεν νομίζω πως το ερωτεύτηκε κάποιος συλλέκτης, ώστε να παραγγείλει την κλοπή του, είναι τεράστια η συμβολική σημασία του η οποία υπερβαίνει την καλλιτεχνική του. Είναι το μοναδικό έργο του Πικάσο που ανήκε σε συλλογή δημόσιου μουσείου στην Ελλάδα και το κενό είναι δυσαναπλήρωτο».

Γοητευτικό ή μη, ένα είναι σίγουρο: Ο Πικάσο δεν χάρισε το συγκεκριμένο έργο στο ελληνικό κράτος, που κατάφερε -εν τέλει- να το απωλέσει. Το χάρισε, με τη μεσολάβηση του ζεύγους Μιλιέξ, στον ελληνικό λαό, και μάλιστα στο ηρωικό κομμάτι αυτού του λαού που αντιστάθηκε. Η κα Πλάκα, βεβαίως, παρά τις όποιες "συνειδησιακές ενοχλήσεις", ζει και βασιλεύει στο πόστο της. Η πολιτεία, επίσης, ζει και θα βασιλεύει στην άγνοιά της. Και εις τους αιώνας των αιώνων.

Τρία κλικ αδιαφορίας

Αυτήν την εικόνα αντικρίσαμε, πίνοντας τον καφέ μας ―το πού δεν έχει τόση σημασία, θα μπορούσε να είναι οπουδήποτε εντός των ορίων της ελληνικής επικράτειας... Παρατηρήστε, καθώς νυχτώνει απότομα, ότι η ράμπα των ΑΜΕΑ δεν μένει σχεδόν ποτέ ελεύθερη. Μάλιστα, η πρώτη και η τρίτη φωτογραφία τεκμηριώνει τη στάθμευση του ίδιου αυτοκινήτου σε διαφορετικές ώρες! Δυστυχώς, το έλλειμμα παιδείας δεν αντισταθμίζεται από καμία πολιτική, από καμία φοβέρα.

Ουδέν μονιμότερον...

Συνεχίζοντας την αναφορά μας σε ζητήματα πολιτισμού, δεν θα ήταν δυνατόν να αγνοήσουμε την πρόσφατη συνέντευξη της κας Κατερίνας Κοσκινά, διευθύντριας του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (Ελισάβετ Σταμοπούλου, in.gr). Πρόκειται, το λιγότερο, για ένα μακροσκελές μνημείο ασάφειας και γενικοτήτων, στο τέλος του οποίου μένει κανείς με τη θλιβερή εντύπωση ότι οι ερωτήσεις τέθηκαν σε κάποιον περαστικό και, μάλλον, αναρμόδιο υπάλληλο. Ένα απολύτως ενδεικτικό απόσπασμα: 

Θεωρώ ότι ανεξάρτητα από το εάν υπήρξαν καθυστερήσεις, έχει γίνει ένα σημαντικό έργο. Έχει συσταθεί μια σημαντική συλλογή, έχει κινηθεί το μουσείο, μπορεί όχι στην ευρύτητα που θα θέλαμε, αλλά υπάρχει, υφίσταται. Η καθυστέρηση προφανώς δεν οφείλεται μόνο στο Μουσείο. Ξέρουμε ότι έγινε ένας διαγωνισμός όπου ανέλαβε ένας εργολάβος ο οποίος δεν μπόρεσε να συνεχίσει κι έτσι διεξήχθη και δεύτερη διαδικασία για να ξεκινήσει με νέο εργολάβο. Σε αυτή τη δεύτερη φάση, το πράγμα προχώρησε αρκετά γρήγορα. Το γιατί δεν έγιναν κάποιες διοικητικές προεργασίες ώστε να μην έχουμε τώρα καθυστερήσεις, δεν μπορώ να απαντήσω. Μια απλή απάντηση θα ήταν ότι τότε δεν ήταν τόσο απαραίτητο να υπάρχει εσωτερικός κανονισμός. Δεν θέλω να κατηγορώ κανέναν, ο καθένας έκανε ό,τι μπορούσε. Καλό είναι να μην είμαστε συνεχώς με το δάχτυλο απέναντι στον προηγούμενο ή στον επόμενο. Ψάχνουμε να βρούμε ευθύνες εκεί όπου δεν υπάρχουν ή εκεί όπου ενδεχομένως δεν είναι τόσο σοβαρές.

Σημειώστε ότι το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος απέσυρε το ενδιαφέρον του για δωρεά προς το Μουσείο, λόγω των απίστευτων καθυστερήσεων στην πρόοδο του έργου, το οποίο “εκκρεμεί” εδώ και 16 χρόνια, ενώ η απομάκρυνση της προηγούμενης διευθύντριας, κας Άννας Καφέτση, πραγματοποιήθηκε περίπου υπό συνθήκες ρωμαϊκής αρένας. Η “κουρασμένη”, κατανοούμε, σημερινή διευθύντρια παραδέχεται, εκτός των άλλων, ότι στην παρούσα έκθεση έγινε ένα λάθος και τα γράμματα των κειμένων τοίχου βγήκαν μικρότερα απ’ό,τι θα έπρεπε. Δεν είχαμε ούτε τον χρόνο ούτε το χρήμα να τυπώσουμε άλλα. Θεωρήσαμε, λοιπόν, ότι απαιτείται λίγη προσπάθεια από τους θεατές να έρθουν λίγο πιο κοντά ώστε να μπορέσουν να διαβάσουν τα κείμενα. Ελπίζουμε ότι κάποια στιγμή θα μπορέσουμε να τα αντικαταστήσουμε με τα σωστά μεγέθη. Αυτό όμως δεν είναι καταστροφικό... Συμφωνούμε. Ε, δεν είναι και προς θάνατον.

Τη Σκύλλα ή τη Χάρυβδη;

H κυριαρχία του Φρανσουά Φιγιόν στην πολιτική σκακιέρα μιας αμήχανης Γαλλίας, μιας αμήχανης Ευρώπης γενικότερα, απλά επιβεβαιώνει αυτό που είχαμε σοβαρά υποπτευθεί ήδη από την προΒrexit εποχή. Την δεξιόστροφη, θατσερική πορεία εφαρμογής του πιο άτεγκτου νεοφιλελεύθερου καπιταλιστικού μοντέλου, όπου το δόγμα του σοκ θα κυριαρχεί, με μια σειρά "αναγκαίων μεταρρυθμίσεων", σαν κι αυτές που ουσιαστικά ανακοίνωσε σήμερα ο Π. Μοσκοβισί, σε ρόλο πρωθυπουργού.
Αντικειμενικός σκοπός αυτών των μεταρρυθμίσεων, όπως κι αν τις βαφτίσουν, δεν θα είναι άλλος από την πλήρη ανάσχεση και των τελευταίων ανθρωπιστικών-αγωνιστικών αντανακλαστικών των πολιτών, την πλήρη επικράτηση του κοινωνικού αυτοματισμού. Ήδη, στις ισχυρές χώρες των ακραίων κοινωνικών ανισοτήτων, την Ρωσία και την Αμερική, οι ολιγάρχες και τα μονοπώλια χαιρετίζουν την ανάδειξη του Φιγιόν ως μια, οπωσδήποτε, θετική -αν μη τι άλλο βολική- εξέλιξη. Μόνο αντίπαλον δέος πλέον, η θορυβημένη -πιο ακραία, υποτίθεται- Μ. Λεπέν. Μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης δηλαδή...

Με αφορμή ένα παλιό συμπόσιο

Αναδημοσιεύουμε σήμερα ένα προ διετίας, δυστυχώς ακόμη επίκαιρο, άρθρο μας, από το τεύχος 28 του ηλ. περιοδικού Vakxikon.gr, που θα φανεί ίσως χρήσιμο ενόψει της επικείμενης αναφοράς μας στις κακοδαιμονίες του Ε.Μ.Σ.Τ.:

Πριν μερικά χρόνια είχα την τύχη να παρευρεθώ στο επιστημονικό συμπόσιο με τίτλο «Στα ίχνη της σύγχρονης μουσειολογίας» (15, 16, 17 Μαίου 2010, Θεσσαλονίκη-Αθήνα), που εκείνη τη χρονιά ήταν αφιερωμένο στη μνήμη του ακάματου διευθυντή του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, Δημήτρη Κωνστάντιου. Από συστάσεώς της η συγκεκριμένη διοργάνωση, είτε πρόκειται για ημερίδα είτε για τριήμερο συμπόσιο –όπως στο ΜΜΣΤ και στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης– έχει γίνει πλέον θεσμός στο διευρυμένο επιστημονικό πεδίο των επαγγελματιών του κλάδου των μουσείων, αλλά και σε ό,τι αφορά στις εξελίξεις στον κρίσιμο τομέα της πολιτισμικής διαχείρισης και τεχνολογίας.

Στη βάση του Διαπανεπιστημιακού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Μουσειολογίας, του πρώτου μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών αυτού του είδους που έλαβε χώρα στην Ελλάδα, ήδη από το 2002 (σπάνιο –για τα ελληνικά δεδομένα– να ξεκινά μια τέτοια προσπάθεια όχι από την πρωτεύουσα, αλλά από την περιφέρεια), και συνεχίζει, εντάχθηκε εξαρχής, οργανικά και αναπόσπαστα, ο εν λόγω θεσμός.

Σε εκείνη τη διοργάνωση, λοιπόν, είχε επιχειρηθεί μια αποτύπωση του ελληνικού τοπίου της σύγχρονης μουσειολογίας, μέσα από μελέτες περίπτωσης (case studies), που αφορούσαν σε μουσειολογικές μελέτες, μουσειοπαιδαγωγικές προσεγγίσεις, κριτικές μουσειολογικές αναθεωρήσεις, εκθεσιακούς σχεδιασμούς, τεκμηριωτικά προγράμματα, επικοινωνιακές πολιτικές και πρακτικές κλπ. Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα και έχοντας κατά νου το σκεπτικό των διοργανωτών, παίρνω το θάρρος να παραφράσω τον τίτλο εκείνου του συμποσίου ως εξής: «Στα (χαμένα) ίχνη του σύγχρονου μουσειολόγου».

Αν ακολουθήσει κανείς αυτά τα ίχνη, θα βρεθεί αναπότρεπτα μπροστά σε κάποιες αντιφατικές και στενόχωρες διαπιστώσεις, που ελάχιστα διαφοροποιήθηκαν στα χρόνια που μεσολάβησαν:

Ο ρόλος του εξειδικευμένου μουσειολόγου στη χώρα μας, παρ’ ότι η συμβολή του «στη γενικότερη διαχείριση του πολιτισμού μπορεί να πολλαπλασιάζει τα αποτελέσματα των όσων διατίθενται στο πολιτισμό, είτε από κρατικές πηγές είτε από ιδιωτικές χορηγίες», δεν έχει γίνει ακόμη πλήρως κατανοητός και ξεκάθαρα διακριτός από όλους όσοι δραστηριοποιούνται σε φορείς πολιτισμού.

Επιπρόσθετα, η συμμετοχή του μουσειολόγου «στους επίσημους θεσμικούς φορείς, όπως είναι τα μουσεία, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια» και η συμβολή του στην «κριτική κατανόηση των πολιτιστικών φαινομένων», δεν αποτιμάται πάντοτε σε ένα περιβάλλον «αλληλοκατανόησης και αποδοχής του άλλου» (εντός εισαγωγικών κάποια αποσπάσματα-φράσεις από τους διατυπωμένους στόχους του συμποσίου).

Ο μουσειολόγος λειτούργησε τα τελευταία χρόνια, και εξακολουθεί να λειτουργεί –τουλάχιστον προς το παρόν–, ως κομιστής καινών δαιμονίων, όχι γιατί επιδιώκει την αλλαγή για την αλλαγή, αλλά γιατί, στο μέτρο που πραγματικά του δίνεται η δυνατότητα της παρέμβασης, έχει να αντιπαλέψει παγιωμένες δομές, αργοκίνητους μηχανισμούς και αμυντικές νοοτροπίες στην εργασιακή του καθημερινότητα. Η τελευταία, βέβαια, δεν είναι καθόλου αυτονόητη, μιας και το φάσμα της ανεργίας είναι κάτι παραπάνω από αισθητό για την μεγαλύτερη ίσως μερίδα των συναδέλφων. Η κατάσταση επιτείνεται από την πλήρη απουσία δυναμικής εκπροσώπησης των επαγγελματικών συμφερόντων του κλάδου στα κέντρα αποφάσεων, καθώς και από την ελιτίστικη έως αδιάφορη αντιμετώπιση κρίσιμων ζητημάτων από αρμόδιους και μη...

Σε μια εποχή που έκθεμα μπορεί να θεωρείται ακόμη και το «μη αντικείμενο» (σχετικά πρόσφατη η περίπτωση ένταξης του διεθνούς συμβόλου @ στις συλλογές του ΜΟΜΑ), και που όλοι –ανοιχτά– παραδέχονται ότι η βιωσιμότητα των μουσειακών ιδρυμάτων εξαρτάται άμεσα από την επισκεψιμότητά τους, στην Ελλάδα ο μουσειολόγος εξακολουθεί να είναι ο μεγάλος απών! Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα απουσίας μουσειολόγου τόσο από τον κεντρικό σχεδιασμό, όσο και από τα επιμέρους στάδια προγραμματισμού, σχεδιασμού και υλοποίησης σημαντικών πολιτιστικών φορέων στο κέντρο και στην περιφέρεια, με επιστέγασμα το (Νέο) Μουσείο της Ακρόπολης, για το οποίο η σχετική αρθρογραφία είναι εκτενέστατη (η απουσία των -πραγματικών- γλυπτών από την αίθουσα του Παρθενώνα, θα μπορούσε περίφημα να λειτουργήσει ως ένα «μη έκθεμα» ή -καλύτερα- ως ένα αποσπασματικό έκθεμα «εν αναμονή», υπαινικτικό και διαρκές, αν π.χ. δεν είχαν σπεύσει, ατυχέστατα, οι «αρμόδιοι» να τα συμπληρώσουν με αντίγραφα, εναποθέτοντας -εν τέλει- τις τύχες του ζητήματος σε απαστράπτουσες δημόσιες σχέσεις για εγχώρια λαϊκή κατανάλωση).

Το «σύνδρομο του μεγεθυντικού φακού», να βλέπεις δηλαδή το δέντρο και να χάνεις το δάσος, φτάνει στην περίπτωσή μας και ένα βήμα παραπέρα: να μην παραδέχεσαι καν ότι υπάρχει δάσος! Να μην παραδέχεσαι, δηλαδή, την ανάγκη εμπλοκής μιας επιστημονικής ειδικότητας, που στο εξωτερικό μετρά ήδη πάνω από μισό αιώνα ζωής, από την αρχή και σε όλη τη διαδρομή ενός –οσοδήποτε μεγάλου ή μικρού– έργου ή πρότζεκτ, όπως τα προαναφερθέντα.

Κι όμως, η «ειδική όραση» του μουσειολόγου, πάντοτε μέσα στο πλαίσιο της διεπιστημονικής συνεργασίας και της συνεχούς ανατροφοδότησης, είναι ο απαραίτητος συνδετικός κρίκος μεταξύ μουσείου-εκθεμάτων-επισκέπτη (πρόσληψη –συν-δημιουργία νοήματος). Και αυτό γιατί, αν κάτι έμαθε στις κοπιώδεις, απαιτητικές σπουδές του, είναι να επεξεργάζεται, να απλοποιεί (όχι να απλουστεύει) και να διαμεσολαβεί το μήνυμα στο κοινό: σε όλους μαζί και στον καθένα ξεχωριστά, καθότι για τη "νέα" μουσειολογία ο «μέσος όρος» είναι το λιγότερο αδόκιμος, αν όχι ανύπαρκτος...

Συντομογραφίες:

ΕΜΣΤ: Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
ΜΜΣΤ: Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
ΜΟΜΑ: Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (της Νέας Υόρκης)

Ράβε ξήλωνε

Στον παράδρομο της Ε.Ο. Θεσσαλονίκης-Μουδανιών (μέτωπο προς Χαλκιδική), από το ύψος του κολυμβητηρίου Αpollo μέχρι την ΕUROTECH (κόμβος Θέρμης), η εικόνα που αντικρίζει κανείς είναι η ίδια και απαράλλαχτη εδώ και χρόνια: βαθιές λακκούβες πρόχειρα "μπαλωμένες", ξανά και ξανά, επικίνδυνες για τη δημόσια ασφάλεια (ιδιαίτερα για τους μοτοσικλετιστές). Καθώς ο δρόμος αυτός εξυπηρετεί μεγάλο όγκο οχημάτων, από και προς τη Θέρμη, αλλά και τις γύρω περιοχές, κι έχουμε πλέον μπει για τα καλά στον χειμώνα, εφιστούμε την προσοχή στους αρμόδιους (Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας). Επείγει μια συνολική ασφαλτόστρωση του δρόμου.

Τάραξε τα νερά

Όσοι βιαστούν να μιλήσουν για "τέλος εποχής", μετά τον θάνατο του Φιντέλ Κάστρο, ίσως αγνοούν τους "κυματισμούς", για τους οποίους κάνει λόγο ο Ίρβιν Γιάλομ ("Στον Κήπο του Επίκουρου").

Σε μια προσπάθεια να ξορκίσει τον φόβο του θανάτου, ο σπουδαίος ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας προτείνει, μεταξύ άλλων, μια ζωή γεμάτη νόημα, γεμάτη αλληλεπιδράσεις και υπεύθυνες στάσεις, γεμάτη σημαντικές πράξεις, εν τέλει, που -εν δυνάμει- μεταφέρουν την ενέργειά μας στις επόμενες γενιές, ακριβώς όπως οι κυματισμοί που δημιουργούνται στην επιφάνεια του νερού από την πτώση μιας πέτρας.

Θυμόμαστε ακόμη τη συγκινητική βοήθεια των γιατρών της Κούβας, με ζήλο και αυταπάρνηση, στην ταλαιπωρημένη από τον Έμπολα αφρικανική ήπειρο, περισσότερο από κάθε άλλη χώρα του δυτικού κόσμου. Οπωσδήποτε, θυμόμαστε το ντοκιμαντέρ του Μάικλ Μουρ, σχετικά με το σύστημα περίθαλψης των Η.Π.Α. Η υποδοχή εκείνων των Αμερικανών πολιτών, των ξεγραμμένων από το ίδιο τους το κράτος, σε μια χώρα που τους είχαν μάθει να τη θεωρούν "παραδοσιακό εχθρό", μπορεί να πείσει και τον πλέον αμετάπειστο για την πολύτιμη παρακαταθήκη της Κουβανικής επανάστασης.

Ναι, οι καιροί άλλαξαν, το εξουθενωτικό εμπάργκο θα είναι σε λίγο παρελθόν(;) Τα όπλα της επανάστασης έγιναν, προς το παρόν, μουσειακά εκθέματα. Η ψυχροπολεμική ρητορική μοιάζει κι αυτή ξεπερασμένη. Όμως, όσο η κοινωνική εξαθλίωση γιγαντώνεται και τα χάσματα της βάρβαρης ανισότητας βαθαίνουν, η ανθρωπότητα δεν θα πάψει να αναζητά κάποιο αντίδοτο στην παράνοια του θεοποιημένου κέρδους.

Μαύρες (προ)Παρασκευές...

Ζούμε στον καιρό των απόλυτων αντιφάσεων. Μεγάλες αλυσίδες καταστημάτων διαλαλούν τις προσφορές τους, σε μία ακόμα "Μαύρη Παρασκευή", που αν χαρακτηρίζεται ως τέτοια, είναι μόνο εξαιτίας του κατρακυλίσματος της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Την ίδια ώρα, ένα μέσο νοικοκυριό, όπου υπάρχει, έστω, η "πολυτέλεια" να εργάζεται τουλάχιστον ένας, μόλις και μετά βίας μπορεί -αν μπορεί- να τα βγάλει πέρα.

Κι όμως, οι ουρές καλά κρατούν! Τα μονοπώλια δεν προλαβαίνουν να καταγράφουν τα νέα κέρδη τους, από όσους -οικειοθελώς- στοιβάζονται πίσω από γυάλινες πόρτες και διάφανες πλαστικές προθήκες, για να ξορκίσουν τα βασανιστικά τους απωθημένα με ένα από τα πολλά χαρτόκουτα... Το περιεχόμενό του, αλίμονο, δεν θα καλύψει ποτέ το κενό της ανθρώπινης επικοινωνίας. Η γάτα θα εξακολουθήσει, αφηνιασμένη, να κυνηγάει μάταια την ουρά της.   

Η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδας δηλώνει, σε ανακοίνωσή της: «Μετά την απελευθέρωση της λειτουργίας των καταστημάτων τις Κυριακές, μετά την καθιέρωση του θεσμού της λευκής νύχτας από διάφορους Δήμους της χώρας, οι μεγάλες εμπορικές αλυσίδες, με επικεφαλής τα PUBLIC και το εκπτωτικό χωριό της Mc Arthur Glenn, ανακάλυψαν και την 'Black Friday'». Σε ένα τέτοιο τοπίο καπνιζόντων ερειπίων, προσθέτουμε, η πλήρης απελευθέρωση των ομαδικών απολύσεων θα είναι απλά το κερασάκι στην τούρτα.

Η Αμφίπολη με ψυχραιμία...

Με αφορμή το θέμα της Αμφίπολης, που έρχεται και πάλι στην επικαιρότητα μετά την πρόσφατη ανακοίνωση από το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής του ΑΠΘ, με τίτλο: «Πώς εντοπίζονται θαμμένες αρχαιότητες: τα μυστικά του λόφου Καστά στην Αμφίπολη», αναδημοσιεύουμε παλαιότερο σχετικό άρθρο μας. Είχε αρχικά δημοσιευτεί στο ιστολόγιο της Χίμαιρας (σημ. Περιοδικό Λογοτεχνίας), πριν από δύο χρόνια ακριβώς, αλλά παραμένει εξαιρετικά επίκαιρο, ακόμη κι αν έχουμε πλέον διαφορετική κυβέρνηση... Η λέξη μυστικά σε επιστημονική ανακοίνωση, είναι το λιγότερο ενδεικτική:
Το να κουράσει κανείς περισσότερο με ιστορικές πληροφορίες, συσχετίσεις, ερμηνείες κι αρχαιολογικά σενάρια (το διαδίκτυο βρίθει ιστορικών ή ανιστόρητων, επιστημονικών ή επιστημονικοφανών άρθρων), είναι -νομίζω- περιττό. Η περίπτωση της Αμφίπολης δεν θα μας απασχολήσει από αυτήν την σκοπιά, αλλά ως αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης πρωτοφανές -δεν θα ήταν υπερβολή να χαρακτηρίσουμε- στα ελληνικά χρονικά!

Έχει τονιστεί και αλλού το πόσο επίπονη, σχολαστική και χρονοβόρα είναι η αρχαιολογική διαδικασία. Πόσος κόπος και πόση προεργασία απαιτείται, για να φτάσει κανείς σε κάποιες πρώτες εκτιμήσεις και να δομήσει σταδιακά -βασιζόμενος στην ανάλυση των δεδομένων- κάποια συμπεράσματα. Όπως και να έχει, οι γνώσεις μας για το παρελθόν (“άγνωστη χώρα” το ονομάζει ο David Lowenthal), δεν μπορεί παρά να είναι αποσπασματικές και, αρκετά συχνά, αμφισβητίσιμες. Κάθε ανασκαφή, λοιπόν, -υπό προϋποθέσεις- έρχεται να προσθέσει “ψηφίδες” γνώσης πολύτιμες, που συμπληρώνουν ή/και ανατρέπουν τα (παρα)δεδομένα.

Έχοντας υπόψη τα παραπάνω, παρακολουθήσαμε τους τελευταίους μήνες (ενν. καλοκαίρι-φθινόπωρο του 2014) την αποκάλυψη ενός σημαντικού, οπωσδήποτε, μνημείου, στο οποίο αποτυπώνεται η “κουλτούρα περί θανάτου” της κοινωνίας μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου, που μάλιστα αφορά στα ανώτατα στρώματά της.

Ας μην επεκταθούμε σε λεπτομέρειες για τυπολογικές προσεγγίσεις και χρήσιμες διεπιστημονικές τεχνολογικές μεθόδους. Ας αρκεστούμε στο γεγονός ότι το ασφαλέστερο εργαλείο στα χέρια ενός αρχαιολόγου παραμένει η σχετική χρονολόγηση, με ό,τι αυτή προϋποθέτει σε επίπεδο μελέτης, φαντασίας και ανασκαφικής εμπειρίας, και σε συνδυασμό με ιστορικές πηγές, γραπτές μαρτυρίες, τοπωνύμια κλπ.

Θα απορήσει ίσως κανείς για την αναφορά μας στη φαντασία... Καλά ως προς τα άλλα, αλλά γιατί είναι απαραίτητη (και) η φαντασία στην εξέλιξη μιας ανασκαφής; Και τι ρόλο έπαιξε στην εξέλιξη της συγκεκριμένης, στον τύμβο Καστά;

Εδώ ερχόμαστε στον κρίσιμο παράγοντα των υποθέσεων, που τροφοδοτούν και ανατροφοδοτούνται από την έρευνα -και μόνο σε σχέση με αυτήν και τα (πραγματικά) ευρήματά της. Πόσο λεπτές καθίστανται αυτές οι ισορροπίες, όταν η σχέση αυτή διαταράσσεται, οι υποθέσεις αυτονομούνται, και η έρευνα γίνεται με γνώμονα την επαλήθευσή τους, εξυπηρετώντας προσδοκίες, σκοπιμότητες ή/και βολικά σενάρια για την εκάστοτε εξουσία; Όταν ο ανασκαφέας καθοδηγείται από ένστικτο και φιλοδοξία ή υποκύπτει σε άνωθεν πιέσεις, ώστε να βιάζεται να βγάλει συμπεράσματα, απορρίπτοντας απόψεις και ερμηνείες διαφορετικές και κακίζοντας όσους τις επιχειρήσουν;

Oι “χρόνοι” και μόνο της ανασκαφής στον τύμβο Καστά, χωρίς καθόλου να εξετάζουμε την τήρηση της επιστημονικής δεοντολογίας ενός τόσο απαιτητικού και πολυσύνθετου έργου, έδειξαν κραυγαλέα επίσπευση της διαδικασίας. Όποιος είχε την τύχη να εργαστεί ως αρχαιολόγος πεδίου, ακόμη και με σχετικά μικρή εμπειρία, μπορεί -νομίζω εύκολα- να συμφωνήσει μαζί μου. Αν συνυπολογίσουμε και τη χρονική συγκυρία που επιλέχθηκε για την πρόσφατη -προεκλογική- ανακοίνωση (ενν. πριν τις εκλογές του Γενάρη του 2015) των αποτελεσμάτων, που προέκυψαν από τη μελέτη του σκελετικού υλικού (των “ενοίκων” του τάφου...), καταλήγουμε στο εύλογο συμπέρασμα: η (τραβηγμένη από τα μαλλιά) “εθνική υπερηφάνεια” βλάπτει σοβαρά την επιστημονική συνέπεια.

Ζοφερό παρελθόν ή εικόνες από το προσεχές μέλλον;

"Δια της εισαγωγής του θεσμού του «ποδεστά» 7.300 επί των 9.000 δήμων της Ιταλίας δεν θα έχουν πλέον το δικαίωμα της εκλογής δημοτικών αρχών", διαβάζουμε στο Ελεύθερον Βήμα της 17ης Οκτωβρίου 1925, από τον Γ. Πολίτη (Το Βήμα, 90 χρόνια, Τόμος Α', 1922-1931, 2012).
Η λέξη Podesta, προερχόμενη από τη λατινική potestas, που σημαίνει δύναμη, χαρακτήριζε συγκεκριμένους υψηλούς αξιωματούχους των ιταλικών πόλεων, ήδη από τον Ύστερο Μεσαίωνα (wikipedia), για να τονίσει την (δοσμένη πάντα) εξουσία τους.
Ο Ποδεστά του φασιστικού καθεστώτος Μουσολίνι, ήταν στην ουσία ένας διορισμένος -ντόπιος ή μη- τεχνοκράτης, συνεπικουρούμενος από ένα πλήρως ελεγχόμενο γνωμοδοτικό συμβούλιο, με τυπικό φυσικά ρόλο. Θεμελιώδες προπαγανδιστικό επιχείρημα για την "επιβεβλημένη μεταρρύθμιση" στάθηκε ότι "εφόσον η ιταλική επαρχία και η ιταλική κωμόπολις έχει ανεπίλυτα στοιχειώδη προβλήματα, όπως το της υδρεύσεως, της ελονοσίας, του φωτισμού, της οδοποιίας, η πολιτική αναζήτησις και οι πολιτικοί αγώνες αποτελούν δι' αυτήν περιττήν πολυτέλειαν, ή, τουλάχιστον, μίαν γελοιογραφίαν πολιτισμού την οποίαν ένα σοβαρόν κράτος δεν πρέπει να ανέχεται". 
Εις τους αιώνας των αιώνων το ίδιο έργο: Τα έργα! Τα έργα και η πρόοδος... Η, μάλλον, η πρόοδος δια των έργων... Απερίφραστα, το φασιστικό καθεστώς ομολογεί ότι προωθεί ένα οικονομικό κράτος, ρίχνοντας το βάρος στην παραγωγή και στο "γενικό συμφέρον". Εντός αυτού του ασφυκτικού πλαισίου, κάθε πολιτική ιδεολογία ξένη προς τους σκοπούς των κυβερνώντων έπρεπε να εγκαταλειφθεί.
Οπωσδήποτε, οι παραπάνω γραμμές πρέπει να θυμίζουν αρκετά, πολιτικοκοινωνικά συνθήματα, θέσεις και κατευθύνσεις της επικαιρότητας. Επιδιώκουν και σήμερα να πείσουν για την προτεραιότητα της οικονομίας, για τη σημασία της ασφάλειας, για το τέλος των ιδεολογιών, για το μάταιο του αγώνα κλπ. Κάθε ομοιότητα με πρόσωπα και καταστάσεις, απλά, θεωρήστε την απολύτως μελετημένη...

Τι συμβαίνει με την ατμόσφαιρα στη δυτική Θεσσαλονίκη;

Οι καταγγελίες για δυσωδία, ενίοτε αφόρητη, ιδιαίτερα κατά τις βραδινές ώρες, δεν είναι πλέον κάτι ασυνήθιστο για τη δυτική περιοχή της Θεσσαλονίκης. Η πόλη, τουλάχιστον για μία δεκαετία, κατέχει το θλιβερό προνόμιο να συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πιο μολυσμένα αστικά κέντρα του σύγχρονου κόσμου.
Η παρουσία εργοστασίων επεξεργασίας πετροχημικών πολύ κοντά σε κατοικίες, στην περιοχή του Κορδελιού, τα ελλιπή μέτρα περιορισμού των ατμοσφαιρικών ρύπων, τα εργολαβικά συμφέροντα, η αδιαφορία της πολιτείας, επέτειναν το πρόβλημα, με αποτέλεσμα όλο και περισσότερες παθήσεις του αναπνευστικού, και όχι μόνο, να εκδηλώνονται ανάμεσα στους κατοίκους. Μάλιστα, σύμφωνα με μαρτυρίες των τελευταίων, πολλά μικρά παιδιά υποφέρουν τα τελευταία χρόνια από άσθμα.
Αν σε αυτή τη ζοφερή εικόνα προστεθεί η ανεξέλεγκτη αποβολή λυμάτων, στη διαδρομή των ρεμάτων του Δενδροποτάμου προς το Θερμαϊκό, αλλά και τα σχεδόν ανύπαρκτα μέτρα ασφαλείας σε μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, που κατά το παρελθόν, όχι σπάνια, έχουν στοιχίσει σε σοβαρά εργατικά ατυχήματα, μπορεί κανείς εύκολα να σχηματίσει την εικόνα της αποσύνθεσης.
Ο μόνος τρόπος ώστε να αναχαιτιστούν αυτά τα φαινόμενα, είναι η συνεχής εγρήγορση των κατοίκων, με τη συμμετοχή τους στη διεκδίκηση των -στοιχειωδών, εκεί που φτάσαμε- συνθηκών μιας αξιοπρεπούς και υγιούς διαβίωσης, για τους ίδιους και για τα παιδιά τους.

Διαβάστε εδώ ένα πικρό, σατιρικό ποίημα του Άρη Μπιτσώρη, που θέτει το πρόβλημα στα σωστά του μέτρα.